పురుష సూక్తమ్ (Purusha Suktam)

prddabaalasiksha.com

ఓం తచ్చం యోరావృణీమహే |

 గాతుం యజ్ఞాయ |

గాతుం యజ్ఞపతయే |

 దైవీ స్వస్తిరస్తు నః |

స్వస్తిర్మానుషేభ్యః |

 ఊర్ధ్వం జిగాతు భేషజం |

 శం నో అస్తు ద్విపదే |

 శం చతుష్పదే |

ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః‖

సహస్రశీర్-షా పురుషః | సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ |

స భూమింవిశ్వతో వృత్వా | అత్యతిష్ఠద్దశాంగులమ్ ‖

పురుష ఏవేదగ్-మ్ సర్వమ్| యద్భూతం యచ్చ భవ్యమ్ |

ఉతామృతత్వ స్యేశానః | యదన్నేనాతిరోహతి ‖

ఏతావానస్య మహిమా | అతో జ్యాయాగ్శ్చ పూరు’షః |

పాదోఽస్య విశ్వా భూతాని| త్రిపాదస్యామృతందివి ‖

త్రిపాదూర్ధ్వ ఉదైత్పురుషః | పాదోఽస్యేహాఽఽభవాత్పునః |

తతో విష్వఙ్వ్యక్రామత్ | సాశనానశనే అభి ‖

తస్మాద్విరాడజాయత | విరాజో అధి పూరుషః |

స జాతో అత్యరిచ్యత | పశ్చాద్-భూమిమథో పురః ‖

యత్పురుషేణ హవిషా| దేవా యజ్ఞమతన్వత |

వసంతో అస్యాసీదాజ్యమ్ | గ్రీష్మ ఇధ్మశ్శరధ్ధవిః ‖

సప్తాస్యాసన్-పరిధయః| త్రిః సప్త సమిధఃకృతాః |

దేవా యద్యజ్ఞం తన్వానాః | అబధ్నన్-పురుషం పశుం ‖

తం యజ్ఞం బర్హిషి ప్రౌక్షన్ | పురుషం జాతమగ్రతః |

తేనదేవా అయజంత | సాధ్యా ఋషయశ్చ యే ‖

తస్మాద్యజ్ఞాథ్సర్వహుతః | సంభృతం పృషదాజ్యం |

పశూగ్-స్తాగ్-శ్చక్రే వాయవ్యాన్ | ఆరణ్యాన్-గ్రామ్యాశ్చ యే ‖

తస్మాద్యజ్ఞాథ్సర్వహుతః | ఋచః సామాని జజ్ఞిరే |

ఛందాగ్ంసి జజ్ఞిరే తస్మాత్ | యజుస్తస్మాదజాయత ‖

తస్మాదశ్వా అజాయంత | యే కే చోభయాదతః |

గావోహ జజ్ఞిరే తస్మాత్ | తస్మాజ్జాతా అజావయః

యత్పురుషం వ్యదధుః | కతిథా వ్యకల్పయన్ |

ముఖం కిమస్య కౌ బాహూ | కావూరూ పాదావుచ్యేతే ‖

బ్రాహ్మణోఽస్య ముఖమాసీత్ | బాహూ రాజన్యః కృతః |

ఊరూ తదస్య యద్వైశ్యః | పద్భ్యాగ్ం శూద్రో అజాయతః ‖

చంద్రమా మనసో జాతః | చక్షోః సూర్యోఅజాయత |

ముఖాదింద్రశ్చాగ్నిశ్చ | ప్రాణాద్వాయురజాయత ‖

నాభ్యాఆసీదంతరిక్షమ్ | శీర్ష్ణో ద్యౌః సమవర్తత |

పద్భ్యాం భూమిర్దిశః శ్రోత్రాత్ | తథాలోకాగ్-మ్ అకల్పయన్ ‖

వేదాహమేతం పురుషం మహాంతమ్ | ఆదిత్యవర్ణం తమసస్తు పారే |

సర్వాణి రూపాణి విచిత్య ధీరః| నామాని కృత్వాఽభివదన్, యదాఽఽస్తే

ధాతా పురస్తాద్యముదాజహార | శక్రః ప్రవిద్వాన్-ప్రదిశశ్చతస్రః |

తమేవం విద్వానమృతఇహ భవతి | నాన్యః పంథా అయనాయ విద్యతే ‖

యజ్ఞేన యజ్ఞమయజంత దేవాః | తాని ధర్మాణి ప్రథమాన్యాసన్ |

తే హ నాకం మహిమానఃసచంతే | యత్ర పూర్వే1సాధ్యాస్సంతిదేవాః ‖

అద్భ్యః సంభూతః పృథివ్యై రసాచ్చ | విశ్వకర్మణః సమవర్తతాధి|

తస్య త్వష్టా విదధద్రూపమేతి | తత్పురుషస్య విశ్వమాజానమగ్రే ‖

వేదాహమేతం పురుషం మహాంతమ్ | ఆదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ |

తమేవం విద్వానమృత ఇహ భవతి | నాన్యః పంథా విద్యతేఽయనాయ ‖

ప్రజాపతిశ్చరతి గర్భే అంతః | అజాయమానో బహుధా విజాయతే |

తస్య ధీరాః పరిజానంతి యోనిమ్ | మరీచీనాం పదమిచ్ఛంతి వేధసః ‖

యో దేవేభ్య ఆతపతి | యో దేవానాం పురోహితః |

పూర్వో యో దేవేభ్యో జాతః | నమో రుచాయ బ్రాహ్మయే ‖

రుచం బ్రాహ్మం జనయతః | దేవా అగ్రే తదబ్రువన్ |

యస్త్వైవం బ్రా”హ్మణో విద్యాత్ | తస్య’ దేవా అసన్ వశే” ‖

హ్రీశ్చ’ తే లక్ష్మీశ్చ పత్న్యౌ | అహోరాత్రే పార్శ్వే |

నక్ష’త్రాణి రూపమ్ | అశ్వినౌ వ్యాత్తమ్ |

ఇష్టం మనిషాణ | అముం మనిషాణ | సర్వం మనిషాణ ‖

తచ్చం యోరావృణీమహే | గాతుం యజ్ఞాయ | గాతుం యజ్ఞపతయే | దైవీస్వస్తిర’స్తు నః | స్వస్తిర్మానషేభ్యః | ఊర్ధ్వం జిగాతు భేషజం | శం నో’అస్తు ద్విపదే | శం చతుష్పదే |

ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః’ ‖