దోషపరిచ్ఛేదము
దోషములని మూడు రకములుగా విభజించవచ్చు.
- అక్షర దోషములు
- పద దోషములు
- వాక్య దోషములు
1. య – యి – యె – యేలును – పు – పూ- నొ – నో, లును ణ-ళ లును ఆచ్ఛిక పదముల మొదట నుండవు.
తప్పు – ఒప్పు
యతడు – అతడు
యేమి – ఏమి
యితడు – ఇతడు
వొకటి – ఒకటి
వున్నవి – ఉన్నవి
వోడ – ఓడ
వూరు – ఊరు
ళక్క – లక్క
యెవడు – ఎవడు
ణళుసు – నలుసు
2) చై – జై వర్ణము లాదియందుగల, ఆచ్చికశబ్దము లుండవు
తప్పు – ఒప్పు
చయిత్రము – చైత్రము
జయిత్రము – జైత్రము
చైదము – చెయ్దిము
చైవులు – చెయువులు
3) సాధారణముగా ‘ద’కారము క్రింద, ‘ధ’కారమే యుండును.
తప్పు – ఒప్పు
బద్దము – బద్ధము
యుద్దము – యుద్ధము
సన్నద్దము – సన్నద్ధము
రుద్దము – రుద్ధము
సిద్దము – సిద్ధము
సిద్దాంతము – సిద్ధాంతము
4) వట్రుసుడికి బదులు క్రావడిని – క్రావడికి బదులు వట్రుసుడిని వ్రాయరాదు
తప్పు – ఒప్పు
కృరము – క్రూరము
వ్రుతము – వృతము
క్రుష్ణుడు – కృష్ణుడు
ద్రుఢము-దృఢము
దృతము -ద్రుతము
వ్రుత్తాంతము – వృత్తాంతము
వ్రుత్తము – వృత్తము
అద్రుష్టము – అదృష్టము
క్రుప – కృప
ప్రభ్రుతులు – ప్రభృతులు
మ్రుగము – మృగము
స్రుష్టి – సృష్టి
త్రుటి – తృటి
ద్రుష్టి – దృష్టి
విక్రుతి – వికృతి
క్రుషి – కృషి
మ్రుత్యువు – మృత్యువు
త్రుతీయము – తృతీయము
శ్రుంగారము – శృంగారము
న్రుసింహుడు – నృసింహుడు
క్రుతి-కృతి
శతృవు -శత్రువు
మితృ‍డు – మిత్రు‍డు
శ్రుంగము – శృంగము
ప్రుధివి -పృధివి
జ్రుంభణము – జృంభణము
ధృవము – ధ్రువము
దురద్రుష్టము – దురదృష్టము
మ్రుదులము -మృదులము
న్రుపాలుడు – నృపాలుడు
వ్రుద్ధి – వృద్ధి
అపహ్రతము – అపహృతము
5) శ – ష – స లు తారుమారు చేసి వ్రాయరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
సిరస్సు – శిరసు
కసాయము – కషాయము
శీత – సీత
శెలవు – సెలవు
శైన్యము – సైన్యము
ప్రకాసించు – ప్రకాశించు
ఓశి – ఓసి
అభ్యశించు – అభ్యసించు
శీతారామయ్య – సీతారామయ్య
విసాధము – విషాదము
సిష్యులు – శిష్యులు
నివశించు – నివసించు
సీతలము – శీతలము
వ్రాశినాడు – వ్రాసినాడు
కస్టము – కష్టము
ముస్టి – ముష్టి
నస్టము – నష్టము
అస్టావధానము – అష్టావధానము
6) సాధారణముగా ‘స’ కారము క్రింద నుండునది ‘థ’ కారమై యుండును.
తప్పు – ఒప్పు
స్దానము – స్థానము
స్దిరము – స్థిరము
వ్యవస్ధ – వ్యవస్థ
ఆస్దానము – ఆస్థానము
సంస్ధ – సంస్థ
స్ధూలము – స్థూలము
7) శబ్దాది యందు ధకారమే యుండును.
తప్పు – ఒప్పు
థనము – ధనము
థృతి – ధృతి
థవళము – ధవళము
థనువు – ధనువు
థన్యుడు – ధన్యుడు
థమ్మిల్లము – ధమ్మిల్లము
థట్టివి – ధట్టివి
థూపము – ధూపము
థాన్యము – ధాన్యము
థార – ధార
థీరుడు – ధీరుడు
థారాళము – ధారాళము
థీమంతుడు – ధీమంతుడు
థనంజయుడు – ధనంజయుడు
థరణి – ధరణి
థర – ధర
8) సాధారణముగా ‘త’ కారము క్రింద ‘ద’, కారమే యుండును.
తప్పు – ఒప్పు
అశ్వత్థామ – అశ్వద్దామ
ఉత్దితము – ఉత్ధితము
ఉత్దానము – ఉత్ధానము
ఉత్దము – ఉత్ధము
9) థ – ధ లకు భేదము గుర్తించవలెను
‘థ‘ గల పదములు
కథ – పథము
ప్రథమము – రథము
అర్థము – అర్థి
చతుర్థము – అర్థకము
తిథి – సార్థకము
‘ధ‘; గల; పదములు
అంధుడు – అధముడు
బధిరుడు – అర్ధము (సగము)
సుధ – బుధుడు
10) ఒత్తులు తారుమారు చేయరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
భేధము – భేదము
భంధువు – బంధువు
భాద – బాధ
సంబందము – సంబంధము
బోదించెను – బోధించెను
భొద – బోధ
11) ఖ _ ఘ లను తారుమారు చేయరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
ఘరము – ఖరము
నఘరము – నఖరము
మేఖము – మేఘము
సంఖము – సంఘము
సుఘము – సుఖము
లేఘ – లేఖ
ఖనము – ఘనము
శంఘము – శంఖము
12) వచ్చు – వెళ్ళు మొదలగు హలాదులను అజాదులుగా వ్రాయరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
వాడొచ్చెను – వాడువచ్చెను
వీడెళ్లెను – వీడువెళ్లెను
అతడొంపెను – అతడుపంపెను
అతడినెను – అతడువినెను
13) ద్రుతప్రకృతికముపై యకారాగమము చేయరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
వానిని యెందువలన – వానినెందువలన
అంతయొకనాడు – అంతనొకనాడు
తరువాతయనెను – తరువాతననెను
వనమునయుండెను – వనముననుండెను
14) ఉకారముపై యకారము కూడదు.
తప్పు – ఒప్పు
వాడు యుండెను – వాడుండెను
రాముడుయనెను – రాముడనెను
15) కళలపై నకారమురాదు.
తప్పు – ఒప్పు
చూచినడిగితి – చూచియడిగితి
చదివి నుంటివి – చదివి యుంటివి
చదువక నుండెను – చదువక యుండెను
15A) ఇంకన్ – చాల – వీనికి దీర్ఘమిచ్చి వ్రాయరాదు.
ఇంకా నిన్ను కూడా చాలా తిట్టెను (తప్పు)
ఇంక నిన్ను కూడ చాల తిట్టెను (ఒప్పు)
16) సముచ్ఛయము ద్విత్వముగా వ్రాయరాదు
నేనున్నూ – రాముడున్నూ – చూచితిమి (తప్పు)
నేనును, రాముడును చూచితిమి (ఒప్పు)
17) దుష్టహల్సంయోగము కూడదు.
తప్పు – ఒప్పు
తత్చమము – తత్సమము
ఉప్పాతాలు – ఉత్పాతాలు
ఉచ్చాహము – ఉత్సాహము
18) ప్రత్యయములు ఇష్టమువచ్చినట్లు చేర్చరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
వాడికి – వానికి
వీడికి – వీనికి
రాముడికి – రామునికి
ఎవడికి – ఎవనికి
వాటికి – వానికి
రాముణ్ణి – రాముని
ఎవణ్ణి – ఎవనిని
ఇతణ్ణి -ఇతనిని
వాడిని – వానిని
రాముడితో – రామునితో
ఎవడియొక్క -ఎవనియొక్క
వాణ్ణి – వానిని
వీటికి – వీనికి
19) ప్రధమా ప్రత్యయము మార్చరాదు
తప్పు – ఒప్పు
అతను – అతడు
ఇతను – ఇతడు
ఈతను – ఈతడు
వనం – వనము
ధనం – ధనము
పుస్తకం – పుస్తకము
20) క్రియలను ఇష్టము వచ్చినట్లు వ్రాయరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
అంటాడు – అనును
వస్తాను – వచ్చెదను
చెప్పుతుంది – చెప్పుచున్నది
ఎగురుతవి – ఎగురును
వెళ్తాడు – వెళ్లగలడు
వ్రాస్తున్నాడు – వ్రాయుచున్నాడు.
21) ఔప విభక్తికములను సామాన్య శబ్దములుగా వాడరాదు. ఇ – తి – టి చేర్చక వాడరాదు.
తప్పు – ఒప్పు
నేయితోకల్పుము – నేతితోకలుపుము
ఇల్లునుచూడుము – ఇంటిని చూడుము
కాలుతోతనెను – కాలితో తన్నెను
22) లింగవచన విరోథము కూడద.
లింగవిరోధము –
గోపాలుడింటికి వచ్చు చున్నది (తప్పు)
గోపాలుడింటికి వచ్చు చున్నాడు (ఒప్పు)
ఆవు పాలిచ్చును – ఆమెకు మేత వేయుము (తప్పు)
దానికి మేత వేయుము (ఒప్పు)
చెట్టు కాయు చున్నది. వానికి నీరు పోయుము (తప్పు)
దానికి నీరు పోయుము (ఒప్పు)
వచన విరోధము : –
రాముడు వచ్చుచున్నారు – రాముడు వచ్చు చున్నాడు
జనులు వచ్చెను – జనులు వచ్చిరి.
23) విశేషణ విశేషలింగ విరోధము కూడదు
తప్పు – ఒప్పు
దుష్ట యగుసుయోధనుడు – దుష్టుడగు సుయోధనుడు
మనోహరమగు బాలుడు – మనోహరుడగు బాలుడు
ప్రియమగు పుత్రుడు – ప్రియుడగు పుత్రుడు
24) ప్రార్ధనార్ధక – మువర్ణము అచ్చు పై లోపింపదు.
ఒప్పు – తప్పు
చూడు మనియె – చూడనియె
నడువుమనుచు – నడువనుచు
కొట్టుమిపుడు – కొట్టిపుడు
25) ధాతువునకు – కామపరమైన యు కారమునకు సి ఆదేశముగ వచ్చును.
తప్పు – ఒప్పు
చేయుకొను – చేసికొను
వ్రాయుకొను – వ్రాసికొను
మోయుకొను – మోసికొను
26) పురుషదోషములు కూడవు
తాము గెలిచెనని తెలిసి కొనెను (తప్పు)
తాము గెలిచితిమని తెలిసికొనిరి (ఒప్పు)
మీరు ఎపుడు వచ్చిరి? (తప్పు)
మీరు ఎప్పుడు వచ్చితిరి (ఒప్పు)
27) పునరుక్తి దోషము
తప్పు – ఒప్పు
హిమాలయ పర్వతము – హిమాచలము
అగ్గినిప్పు – అగ్గి (లేక) నిప్పు
28) ప్రార్ధనార్ధక క్రియలు వ్యతిరేకార్ధమిచ్చునట్లు వాడరాదు.
తప్పు –ఒప్పు
చేయమనియె – చేయుమనియె
వెళ్లమనియె – వెళ్లుమనియె
ఒసగమనియె – ఒసగుమనియె
ఆడమనియె – ఆడుమనియె
29)ఐకారమును తావత్తును తారుమారు చేయరాదు.
తప్పు –ఒప్పు
పెత్తెనము – పెత్తనము
క్తెక – కైక
30) రెండు రేఫములుండు చోట శకట రేఫమే వాడవలెను
తప్పు – ఒప్పు
గుర్రము – గుఱ్ఱము.
గొర్రె – గొఱ్ఱె
బర్రె – బఱ్ఱె
కర్ర -కఱ్ఱ
31)శకటరేఫ ఇంకొక హల్లుతో కూడియుండదు.
తప్పు – ఒప్పు
గుఱ్తు – గుర్తు
మాఱ్పు – మార్పు
కూఱ్పు – కూర్పు